Projekty i konferencje
Seria Wielkopolskie Słowniki Regionalne
Ze względu na zmieniającą się na wsi sytuację językową nie można mówić o występowaniu na jej terenie jedynie gwary, dlatego dialektolog badaniem objąć powinien również polszczyznę ogólną, potoczną, regionalną i specjalistyczną. Chodzi bowiem o ukazanie sytuacji językowej na wsi w całości, bez zniekształceń powstałych w wyniku zawężenia oglądu jedynie do słownictwa dyferencyjnego. Uchwyceniu pełnego obrazu języka wsi służy seria Wielopolskie Słowniki Regionalne.
Jest ona realizowana w dwóch wydawnictwach:
Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk:
Gospodarz. Słownik języka mieszkańców powiatu kolskiego, pod red. B. Osowskiego, Poznań 2018, PDF
Gospodyni. Słownik języka mieszkańców powiatu kolskiego, pod red. B. Osowskiego, Poznań 2018, PDF
W kuchni u pleszewian. Słownik języka i kultury mieszkańców powiatu pleszewskiego, pod red. B. Osowskiego, Poznań 2019, PDF
oraz Poznańskich Studiach Polonistycznych:
Słownik języka mieszkańców okolic Czerniejewa. Praca na roli i w gospodarstwie, pod red. J. Kobus i M. Stępień, Poznań 2018, PDF
Słownik języka mieszkańców okolic Gniezna. Święta, wierzenia i przesądy, pod red. J. Kobus i T. Gniazdowskiego, Poznań 2018, PDF
Słownik języka mieszkańców ziemi łukowskiej. Praca na roli i w gospodarstwie, pod red. J. Sierociuka, Poznań 2019, PDF
Słownik języka mieszkańców okolic Pobiedzisk. Praca na roli i w gospodarstwie, pod red. J. Kobus i A. Migdałek, Poznań 2021.
Grant Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki
Wielkopolska jest jednym z najsłabiej pod względem leksykograficznym opracowanych regionów w kraju. Dlatego też w latach 2018-2024 w Pracowni Dialektologicznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza realizowany był grant Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki pod nazwą Regionalne słowniki tematyczne języka mieszkańców Wielkopolski – powiaty gnieźnieński i koniński (0060/NPRH7/H11/86/2018), którego celem było zniwelowanie tej luki. W ramach projektu prowadzono badania terenowe, w czasie których utrwalono w postaci dźwiękowej wypowiedzi Wielkopolan odnoszące się do takich tematów jak praca na roli, prace przy zwierzętach, kulinaria, prace domowe, zwyczaje i obrzędy. Praca zespołowa doprowadziła do wydania kilku publikacji zbierających współczesne, pełne słownictwo związane z wymienionymi wyżej tematami. Są one dostępne online:
– Kuchnia odświętna. Słownik języka i kultury mieszkańców okolic Konina, red. B. Osowski, Poznań 2024 (https://repozytorium.amu.edu.pl/items/2fa00420-1617-4350-a012-72ddf2567cc6),
– Prace gospodarza i zajęcia pozadomowe. Słownik języka i kultury mieszkańców okolic Konina, red. B. Osowski, Poznań 2024 (https://repozytorium.amu.edu.pl/items/d121da8f-4cfb-4045-ba20-7ecac14d5336),
– Słownik języka mieszkańców okolic Kłecka. Praca na roli i w gospodarstwie, red. J. Kobus i K. Wilkosz, Poznań 2024 (https://repozytorium.amu.edu.pl/items/091a791a-9ff9-4f95-9589-6bc7611be4bd).
Ponadto dzięki finansowaniu z grantu udało się wydać również słownik z okolic Pleszewa (Produkty roślinne i zwierzęce oraz grzyby w kuchni. Słownik języka i kultury mieszkańców powiatu pleszewskiego, red. B. Osowski, Poznań 2023: https://repozytorium.amu.edu.pl/items/d2bef4fb-5c25-49b7-80df-a06a9f7c346e) oraz oraz dwa tomy prac poświęconych związkom regionu i języka, zaprezentowanych za pomocą różnorodnych metod przez uznanych badaczy z Polski i zagranicy (Język w regionie, region w języku, tom 4, Poznań 2021: https://repozytorium.amu.edu.pl/items/56594959-6c6d-4583-a7d0-ff3e0ad929f0, tom 5, Poznań 2023: https://repozytorium.amu.edu.pl/items/07281520-1d34-4093-a847-6ad301b52380).
Finansowanie grantu umożliwiło także zorganizowanie cyklicznej konferencji “Język w regionie – region w języku” w roku 2020 [link do programu] i 2022 [link do programu]. Wymienione dwie edycje konferencji zgromadziły badaczy z Brazylii, Bułgarii, Czech, Japonii, Polski, Rosji, Stanów Zjednoczonych, Ukrainy i Włoch.
Wykonawcy grantu w jego ramach wzięli udział w wielu konferencjach krajowych i zagranicznych, prezentując łącznie ponad 40 referatów. Poza wymienionymi wyżej publikacjami ukazały się także opracowania szczegółowsze w postaci artykułów w recenzowanych czasopismach naukowych i recenzowanych pracach zbiorowych wydawanych w Polsce i za granicą – łącznie 18 tekstów.
Wykonawcy:
– Bartosz Cemborowski
– Justyna Kobus
– Paulina Michalska-Górecka
– Błażej Osowski (kierownik)
– Agnieszka Piotrowska-Wojaczyk
– Jerzy Sierociuk
Transkrybentki:
– Michalina Surma
– Katarzyna Zagłoba
Ścieżki Kopernika 2.0 PO WER
Projekt Cool-Tour. Młodzi badacze regionu 2.0 realizowany był w ramach programu Ścieżki Kopernika 2.0 PO WER przez Instytut Filologii Polskiej UAM w partnerstwie ze Starostwem Kolskim w okresie luty 2017-sierpień 2018. Zespół projektowy stanowili prof. UAM dr hab. Jerzy Kaniewski (kierownik), dr hab. Jerzy Borowczyk, dr Błażej Osowski, dr Tomasz Umerle. Uczestniczyli w nim uczniowie 4 szkół ponadgimnazjalnych powiatu kolskiego: Liceum Ogólnokształcące w Kole, Zespół Szkół EkonomicznoAdministracyjnych w Kole, Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Stanisława Staszica w Kościelcu, Zespół Szkół Technicznych w Kole.
Celem projektu było stworzenie przez pracowników Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej UAM innowacyjnego, opartego na edukowaniu poprzez osobiste doświadczenie, programu zajęć poświęconych geografii kulturowej regionu – jego kulturze i językowi – i przeprowadzenie ich z młodzieżą szkół ponadgimnazjalnych powiatu. Projekt zakłada realizację zadań dydaktycznych przewidzianych dla młodzieży w formie wykładów, warsztatów, wycieczek oraz badań terenowych. Przewidziane do opracowania treści ujęto w cztery moduły: geografia kulturowa, język regionu, humanistyka cyfrowa oraz retoryka.
W ramach modułu Język regionu kierowanego przez dra Błażej Osowskiego młodzież przeprowadziła nagrania, miała okazję pracować przy tworzeniu słownika gwarowego i zapoznała się z podstawowymi wiadomościami na temat gwar. Na podstawie zgromadzonych nagrań ukazały się dwie publikacje: Gospodarz. Słownik języka mieszkańców powiatu kolskiego i Gospodyni Słownik języka mieszkańców powiatu kolskiego.
Konferencja Język w regionie, region w języku
Konferencja Język w regionie, region w języku jest cyklicznie organizowaną konferencją naukową przez Zakład Lingwistyki Antropologicznej UAM i Pracownię Dialektologiczną UAM. Celem organizatorów jest stworzenie przestrzeni do wymiany spostrzeżeń naukowców badających te odmiany języka, które są charakterystyczne dla danego regionu, czyli ograniczone terytorialnie.
Poprzednie edycje
Język w regionie, region w języku, 2014
Język w regionie, region w języku II, 2016
Język w regionie, region w języku III, 2018
Język w regionie, region w języku IV, 2020
Język w regionie, region w języku V, 2022
Język w regionie, region w języku VI, 2024
Forum Młodych Badaczy Języka Regionu
Forum kierowane jest do młodych badaczy, a temat przewodni stanowi funkcjonowanie języka w regionie. Spotkanie odbywa się cyklicznie, co dwa lata i łączy się z Dniem Dialektologa organizowanym na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.