Prof. dr hab. Tadeusz Lewaszkiewicz

Doktoryzował się w Poznaniu w 1976 r. z filologii słowiańskiej na podstawie rozprawy pt. Problematyka slawistyczna w Słowniku Lindego, której promotorem był prof. dr hab. W. Kuraszkiewicz. W latach 1972-1975 studiował indywidualnie językoznawstwo indoeuropejskie pod kierunkiem prof. dra Czesława Kudzinowskiego (gramatyka historyczna języka łacińskiego, gramatyka historyczna języka greckiego, sanskryt, litewski, trzysemestralny wykład z diachronicznego językoznawstwa indoeuropejskiego, przez dwa lata zajęcia praktyczne z łaciny i greki na filologii klasycznej UAM).

W roku akademickim 1975/1976 pełnił funkcję lektora języka polskiego w Halle i co dwa tygodnie dojeżdżał do Lipska, gdzie uczestniczył w seminarium prof. H. Schustera-Šewca z historii języków łużyckich. W latach 1976/1977-1979/1980 był lektorem języka polskiego w Lipsku, studiował sorabistykę pod kierunkiem prof. H. Schustera-Šewca oraz uczestniczył w wykładach germanistycznych i indoeuropeistycznych. W 1982 r., rok po powrocie z Lipska,  przeszedł do pracy w Instytucie Słowianoznawstwa PAN, gdzie był zatrudniony do września 2002 r. Habilitował się w 1986 r. na Uniwersytecie Warszawskim na podstawie rozprawy pt. Słowotwórstwo apelatywnych nazw miejsc w języku górnołużyckim (druk: Wrocław 1988) – zatwierdzenie habilitacji w 1988 r. Na etacie docenta pracował w Instytucie Słowianoznawstwa/Slawistyki PAN w latach 1988-2002. W latach 1988/1989-1989/1990 pracował dodatkowo na pół etatu w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Szczecińskiego.

W roku akademickim 1994/1995 pełnił funkcję profesora kontraktowego (Vertretung der Professur C–3) w Instytucie Slawistyki Uniwersytetu Technicznego w Dreźnie; W 1997/1998 r. był profesorem wizytującym w Instytucie Slawistyki Uniwersytetu w Greifswaldzie, w latach 1998/1999-2000/2001 pracował jako sorabista w Instytucie Sorabistyki Uniwersytetu Lipskiego na stanowisku profesora kontraktowego (Vertretung der Professur
C–4). Od 2002/2003 r. do września 2010 r. był zatrudniony jako profesor UAM w Instytucie Slawistyki (w latach 2009-2011 jako kierownik Zakładu Językoznawstwa Porównawczego) i następnie do końca 2020 r. w Instytucie Filologii Polskiej UAM (od 2019 r. jako profesor zwyczajny).

• Zainteresowania naukowe: polonistyka, sorabistyka, wybrane zagadnienia ogólnosłowiańskie – historia języka polskiego i języków łużyckich, polszczyzna północnokresowa, polsko-
• -niemieckie kontakty językowe, leksykografia i leksykologia polska i łużycka, słowotwórstwo łużyckie, rola przekładów Biblii w rozwoju języków słowiańskich, historia słowianofilstwa i slawistyki językoznawczej.
• Uczestniczył w 18 letnich słowiańskich kursach językowych: Budziszyn (4 r.), Lublana (3 r.), Ochryda (2 r.), Brno (1 r.), Bratysława (1 r.), Dubrownik i Zagrzeb (1 r.), Sofia (1 r.), Mińsk
• (1 r.), Wieżyca na Kaszubach – kursy języka kaszubskiego (4 r.). Oprócz tego był uczestnikiem letniego kursu języka albańskiego (Priština 1985) oraz języka nowogreckiego (Saloniki 1991).
• Pod koniec 1985 r. odbył trzymiesięczny staż naukowy w Bratysławie i Pradze; w latach 1984-2017 ośmiokrotnie prowadził w Budziszynie badania podczas dwutygodniowych lub miesięcznych pobytów jako stypendysta Instytutu Łużyckiego. Jesienią 1993 r. przez dwa tygodnie przebywał w Bonn jako stypendysta DAAD.
• Członek Komisji Historii Slawistyki oraz Komisji Słowiańskich Mikrojęzyków Literackich przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów.
• Członek Rady Naukowej Instytutu Slawistyki PAN (1991-2002).
• Członek Rady Naukowej przy Instytucie Łużyckim w Budziszynie.
• Członek Societas Jablonoviana w Lipsku.
• Członek Komitetu Słowianoznawstwa PAN (od 2015 r.).
• Redaktor naczelny rocznika Slavia Occidentalis. Linguistica (od 2013 r.) – wcześniej w latach 1992-2000 sekretarz i 2001-2012 redaktor działu.
• Członek komitetów redakcyjnych/rad naukowych czasopism: Lětopis (Budziszyn), Pro Lusatia. Opolskie studia łużycoznawcze, Gwary Dziś (Poznań).
• W ciągu 48 lat pracy (1972-2020) prowadził 43 różnego typu zajęcia dydaktyczne (z 35 odrębnych przedmiotów) – 18 wykładów, 17 ćwiczeń, konwersatoriów, proseminariów, seminariów licencjackich, dwa typy seminarium magisterskiego (polonistyczne oraz slawistyczne), seminarium doktoranckie oraz 4 lektoraty i innego typu praktyczne zajęcia językowe.
• Autor pięciu książek, współautor jednej książki oraz autor 290 artykułów naukowych, recenzji/omówień, sprawozdań, artykułów publicystycznych itd.
• Uczestniczył z referatem w latach 1973-2022 w 190 konferencjach naukowych – krajowych, międzynarodowych w Polsce oraz w zagranicznych (Czechy, Słowacja, Ukraina, Rosja, Białoruś, Bułgaria, Słowenia, Serbia, Macedonia, Litwa, Estonia, Niemcy, Holandia, Włochy, Szwajcaria, Francja, Izrael).
• Autor recenzji w przewodach doktorskich (11), habilitacyjnych (7), profesorskich (2), członek komisji habilitacyjnych (3), recenzje wydawnicze książek (40) i kilkadziesiąt recenzji artykułów.
• Promotor 5 doktoratów slawistycznych, 4 polonistycznych prac magisterskich, ponad 30 slawistycznych prac magisterskich i 2 slawistycznych prac licencjackich.

Publikacje książkowe:

1. Panslawistyczne osobliwości leksykalne S. B. Lindego i jego projekt stworzenia wspólnego języka słowiańskiego, Wrocław 1980 (Ossolineum), ss. 164.

2. Historia języka polskiego. Cz. 1-2, Leipzig 1982, ss. 250 + 233 (skrypt akademicki).

3. Słowotwórstwo apelatywnych nazw miejsc w języku górnołużyckim, Wrocław 1988 (Ossolineum), ss. 290.

4. Łużyckie przekłady Biblii. Przewodnik bibliograficzny, Warszawa 1995 (Instytut Slawistyki PAN), ss. 181.

5. Język powojennych przesiedleńców z Nowogródka i okolicy, Poznań 2017 (Wydawnictwo Naukowe UAM), s. 512.

6. „Ewangeliarz” kanoników regularnych laterańskich w Krakowie z XV wieku (Wydali: Wiesław Wydra i Tadeusz Lewaszkiewicz), Poznań 2017 (Wydawnictwo Naukowe UAM), ss. 75.

Wybrane artykuły:

– Uwagi o leksyce makaronicznej w tekstach polskich z XVII wieku, [w:] Z polskich studiów slawistycznych. Seria V. Językoznawstwo, Warszawa 1978, s. 271-277 (wspólnie z W. R. Rzepką).

– Joachim Lelewel a początki polskiej bałtologii językoznawczej, [w:] Bałto-słowiańskie związki językowe. Red. M. Kondratiuk, Wrocław 1990, s. 239-247.

– Rola przekładów Biblii w formowaniu języków literackich europejskiego kręgu kulturowego, [w:] Biblia a kultura Europy I. Red. M. Kamińska, E. Małek, Łódź 1992, s. 232-248.

– Rola kontaktów językowych we wstępnym okresie formowania się słowiańskich języków literackich (na tle ogólniejszym), [w:] Z polskich studiów slawistycznych. Seria VIII. Językoznawstwo, Warszawa 1992, s. 133-138.

– O potrzebie nowego spojrzenia na genezę polskiego języka literackiego (z uwzględnieniem tła ogólnoeuropejskiego), [w:] Studia historycznojęzykowe I. Red. M. Kucała, Z. Krążyńska, Kraków 1994, s. 213-220.

– Sporne problemy języka dolnołużyckiego przekładu Nowego Testamentu Jakubicy (1548), [w:] Z polskich studiów slawistycznych. Seria 11. Językoznawstwo, Warszawa 2007, s. 111-118.

– Polsko-łużyckie kontakty językowe od X/XI do XXI wieku, [w:] Z polskich studiów slawistycznych – Językoznawstwo, Seria 12, Red. M. Korytkowska, Warszawa 2012, s. 97-104.

– Prasłowiańskie dziedzictwo leksykalne w języku macedońskim (rekonesans badawczy), [w:] ХL Научна конференциjа на меѓународниот семинар за македонски jазик, литература и култура (Охрид, 29-30 jуни 2013 година), Лингвистика, Литература, Скопjе 2014.

– Dolnołużycki i górnołużycki – języki zagrożone czy wymierające?, Slavia Occidentalis. Lingustica 70/1, s. 37-53. Przedruk: Pro Lusatia. Opolskie Studia Łużycoznawcze 14, 2015, s. 6-32.

– Wpływ języka niemieckiego na system gramatyczny języka ogólnopolskiego (na tle wpływów innojęzycznych), [w:] Einflüsse des Deutschen auf die grammatische Struktur slawischer Sprachen, red. S. Wölke, H. Bartels, Bautzen 2015, s. 90-121.

– Zainteresowania białorutenistyczne Samuela Bogumiła Lindego, [w:] Slavica-Onomastica-Regionalia, red. E. Wolnicz-Pawłowska, W. Szulowska, Olsztyn 2016, s. 97-106.

– Przekłady biblijne na słowiańskie mikrojęzyki literackie, [w:] Język. Religia. Tożsamość 1 (15), Gorzów Wielkopolski, 2017, s. 145-162.

– Teoria i praktyka etymologiczna Samuela Bogumiła Lindego na tle jego komparatystyki językoznawczej, Slavia Occidentalis. Lingustica 74/1, 2017, s. 43-76.

– O oddziaływaniu języka polskiego na systemy leksykalne języków słowiańskich i niesłowiańskich, [w:] Z Polskich Studiów Slawistycznych, seria 13, t. 2, 2018, s. 165-176.

– Rola najstarszych tłumaczeń Iliady i Odysei Homera oraz Eneidy Wergiliusza w kształtowaniu słowiańskich języków literackich, [w:] Dialog z tradycją. Tom VIII. Dziedzictwo antyczne i biblijne dziś, pod red. M. Pudy-Blokesz i M. Ryszki-Kurczab, Kraków 2020, s. 209-221.

– Hasła z gwiazdkami w Słowniku prasłowiańskim (1974-2001) pod red. Franciszka Sławskiego, Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej 55, 2020, s. 1-17.

– „Słowiańskie (karynckie, podjuńskie)” (?) liczebniki w łacińskim rękopisie z trzeciej ćwierci XII wieku (Heiligenkreuz, Cod. 250), Rocznik Slawistyczny LXX, 2021, s. 69-86.

– Język grecki – główne źródło intelektualizacji przedklasycznej łaciny i słowiańskiego dialektu okolicy Salonik z IX wieku, [w:] Antyczne wędrówki transdyscyplinarne. Silvestro Dworacki Viro Vere Academico, red. E. Skorupska-Raczyńska, A. A. Niekrewicz, K. Taborska, Gorzów Wielkopolski 2021, s. 259-275.

Pełen wykaz publikacji